Trong số những món ăn của miền sơn cước, có lẽ món được nhiều người biết đến nhất là thịt bò khô gác bếp. Món ăn này nổi tiếng bởi hương vị thơm ngon, được ướp đậm đà từ các loại gia vị đặc trưng như hạt mắc khén, hạt dổi.

Ở cộng đồng các dân tộc vùng núi miền Trung, thịt bò khô gác bếp còn được biết đến với tên gọi là thịt bò giàng - đặc sản thơm ngon nức tiếng của dân tộc Thái tỉnh Nghệ An.

Nói về nguồn gốc của món ăn này phải kể đến những ngày hội lớn trong năm của người dân tộc Thái nơi đây. Hàng năm, người dân tộc Thái có những ngày lễ lớn như hội mừng lúa mới, ngày Tết, làm vía... Vào những ngày này, dân làng sẽ phải mổ lợn, bò để cúng tế. Sau lễ hội, số lượng thịt tươi sẽ được chia đều cho người dân. Khi mang thịt về nhà, dân bản đã nghĩ ra cách "giàng" lên gác bếp để giữ cho thịt thơm ngon và cũng trở thành nguồn thức ăn dự trữ.

Dần dần theo thời gian, món thịt bò giàng trở thành một nét đẹp ẩm thực của người dân nơi đây. Những người miền xuôi lên vùng núi công tác luôn được người dân mang thịt bò giàng mời cùng chén rượu ngọt. Vì món ăn ngon miệng nên nhiều người mua về xuôi để làm quà tặng biếu. 

Thịt bò giàng được xem như đặc sản nên được nhiều người yêu thích, đặc biệt là người dân thành phố. Vào mỗi ngày lễ tết, số lượng người miền xuôi lội ngược lên miền núi để tìm mua thịt bò giàng không hề hiếm. Vào những ngày cao điểm, một kí bò giàng được bán với giá 1 triệu đồng là chuyện bình thường.

Muốn ăn được món thịt bò giàng ngon phải đến các huyện Kỳ Sơn, Tương Dương của Nghệ An. Chị Lương Ngọc - người dân tộc Thái của huyện Kỳ Sơn, Nghệ An chia sẻ về bí quyết làm thịt bò giàng ngon.

Chị cho biết, muốn có món thịt ngon thì phải chọn được mớ thịt bò tươi, chắc, phải là loại thịt bò bản địa thường được chăn thả bên bờ sông hoặc trên núi mới đáp ứng được điều này. 

Thịt bò tươi, chắc thịt, được nuôi dân dã mới làm được món thịt bò khô ngon.

Khối thịt bò lớn sẽ được cắt ra thành từng miếng dài 15cm, độ rộng chừng 5cm. Những thớ thịt này được làm sạch, trộn cùng các loại gia vị băm nhuyễn gồm gừng, tỏi, ớt cay, muối trắng. 

Sau khi ướp thịt từ 1 đến 2 tiếng để ngấm gia vị, những miếng thịt sẽ được xâu vào một thanh tre rồi đặt lên gác bếp để giàng. Bếp sẽ phải luôn đỏ lửa, củi đun phải luôn có than đượm, không nhiều khói. Khi miếng thịt đã săn nhỏ, thịt xé có màu đỏ nhạt thì nghĩa là bò giàng đã chín, có thể ăn. Thông thường, việc giàng thịt sẽ diễn ra từ 4 ngày đến 1 tuần, tùy vào mức độ nóng của than lửa. Khi thịt giàng chín thì có thể để được quanh năm.

Nhiều người miền xuôi khi ăn thịt bò giàng thường cho vào lò vi sóng, rán bằng dầu, để nồi cơm hấp cho mềm rồi cắt nhỏ hoặc xé miếng ăn cùng cơm hay làm mồi nhậu. Nhưng cách ăn đúng nhất, ngon nhất có lẽ là cuộn miếng thịt vào lá chuối tươi rồi vùi vào tro nóng. Sau đó, bạn lấy chày đập dập, xé nhỏ chấm cùng tương ớt. Phải ăn bằng cách này mới có thể cảm nhận được toàn bộ hương vị thơm ngon của món ăn đặc sản vùng sơn cước này. 

Lương Chi