Thạo 7 thứ tiếng, tốt nghiệp trường Y với luận án xuất sắc

Nhiều thập kỷ trước, khi tư tưởng trong nam khinh nữ còn nặng nề thì chuyện các cô gái theo học tới đại học là điều hiếm hoi. Vì vậy, câu chuyện về nữ bác sĩ đầu tiên của Việt Nam với năng lực và thành tích học tập xuất chúng đã khiến hậu thế kinh ngạc và nể phục.

Người chúng tôi muốn nói đến là Henriette Bùi Quang Chiêu - nữ bác sĩ đầu tiên của Việt Nam. Bà sinh ngày 8/9/1906 tại Hà Nội và lớn lên ở Sài Gòn. Người phụ nữ này sinh ra trong gia đình tri thức và giàu có nức tiếng thời bấy giờ. Bố của bà là ông Bùi Quang Chiêu - nhân vật nức tiếng ở khu vực Nam Kỳ. 

Theo sách lịch sử Việt Nam (từ năm 1757 đến 1945 - Nguyễn Duy Oanh) ghi lại, ông Chiêu từng du học Pháp, là kỹ sư canh nông. Mẹ của bà Henriette là Vương Thị Y sinh ra trong một gia đình giàu có người gốc Hoa.

Henriette Bùi Quang Chiêu đã tỏ ra là người sáng dạ ngay từ bé và có thành tích học tập xuất chúng. Nhờ điều kiện gia đình, từ nhỏ bà Henriette được tạo điều kiện cho ăn học đầy đủ. Tiểu học, bà theo học tại Trường Saint Paul de Chartres (trường Nhà Trắng) tại Sài Gòn. Trong quá trình học tại trường này, bà xuất sắc thi vượt cấp và nhận bằng Certificat d'Études sớm 2 năm. Sau đó, bà tiếp tục theo học tại trường Collège des Jeunes Filles, tức Trường Trung học Gia Long, sau này đổi tên là trường Áo Tím và tên hiện tại là THPT Nguyễn Thị Minh Khai thuộc quận 3, TP.HCM.

Bà Henriette trong bức ảnh chụp cùng gia đình

Năm 15 tuổi, Henriette Bùi Quang Chiêu được đưa sang Pháp du học, học tập tại trường Lycée Fenelon, Paris. Một năm sau, bà vào học Y tại Đại học Y khoa Paris. Việc một nữ nhi, người Việt, vào học Y tại Paris là một sự kiện chấn động lúc bấy giờ. Thời bấy giờ, đại học còn rất ít sinh viên nữ và ngành y khoa lại càng hiếm hoi hơn.

Sau 7 năm học tập, Henriette Bùi Quang Chiêu bảo vệ luận án đạt loại xuất sắc hồi năm 1934. Luận án của bà khi đó còn được hội đồng giám khảo khen ngợi và tặng thưởng huy chương. Đây thực sự là vinh dự hiếm có dành cho nữ sinh viên đến từ đất nước xa xôi. Thêm vào đó, bà còn biết tới 7 ngoại ngữ, bao gồm: Tiếng Pháp, tiếng Trung, tiếng Anh, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Ý, tiếng La Tinh và tiếng Hy Lạp.

Bà trở thành bác sĩ nữ gốc Việt đầu tiên xuất thân từ ĐH Y khoa Paris, lúc đó vừa tròn 28 tuổi.

Đường tình duyên trắc trở, cả đời tận hiến vì nền y học

Sau khi tốt nghiệp, năm 1935, bà trở về nước theo lệnh của cha mẹ để đến với cuộc hôn nhân "môn đăng hậu đối" nhất lúc bấy giờ. Bà kết hôn với ông Vương Quang Nhường - Tiến sĩ Luật khoa đầu tiên của Việt Nam.

Thế nhưng cuộc hôn nhân tưởng như hoàn mỹ đã kết thúc chóng vánh chỉ sau 2 năm kể từ ngày cưới. Về sau, khi lý giải về cuộc hôn nhân tan vỡ, bà Henriette Bùi Quang Chiêu cho biết người chồng cũ quả thực là một người đàn ông rất tốt, rất có tài và cũng đã chăm sóc cho bà một cách tận tình. Tuy nhiên, ông  không phải là người có thể chia sẻ, cảm thông với công việc bận rộn, vất vả của một nữ bác sĩ như bà. Chính vì thế sự khác biệt giữa hai người khó lòng dung hòa, dẫn đến đổ vỡ.

Sau đổ vỡ, bà tái giá với kỹ sư, đồng thời là bác sĩ Nguyễn Ngọc Bích. Ông Bích từng tốt nghiệp kỹ sư cầu cống từ trường nổi tiếng bậc nhất xứ Pháp École Polytechnique, vốn chỉ dành riêng cho sinh viên ưu tú nhất của nước Pháp và thế giới thời ấy. 

Thế nhưng, hạnh phúc này cũng quá ngắn ngủi. Chỉ 4 năm sau khi sống chung, ông Bích phát hiện bị ung thư vòm họng. Lúc này, bà Henriette Bùi Quang Chiêu quyết định đưa ông về Việt Nam để chồng được sống những ngày cuối đời tại quê hương. Cũng trong năm đó, ông Nguyễn Ngọc Bích mất, bà Henriette Bùi Quang Chiêu tiếp tục sống và cống hiến cho ngành y.

Từ lúc bước chân vào nghề, bà Henriette Bùi Quang Chiêu luôn đem hết tâm huyết cùng chuyên môn và tình yêu với nghiệp cứu người. Bà thường xuyên tranh luận trực diện với cấp trên để yêu cầu những quyền lợi chính đáng cho y bác sĩ Việt, cho bệnh nhân người Việt, trước những bất công, thiên vị dành cho bác sĩ, bệnh nhân người Pháp. 

Bà Henriette khi về già

Không chỉ tận tâm với nghề, Henriette còn hiến tặng biệt thự tư gia của bà ở số 28 đường Testard làm cơ sở cho Đại học Y khoa Sài Gòn. Hiện nay, nơi này là địa điểm thuộc Bảo tàng Chứng tích chiến tranh ở đường Võ Văn Tần, TP.HCM.

Được biết, bà mất vào ngày 27/4/2012 tại Paris, thọ 106 tuổi. Theo di nguyện của bà, tro cốt đưa về Việt Nam chia ra làm 2 phần: một phần lưu lại ở khu mộ dòng tộc Bùi Quang tại thị trấn Mỏ Cày (Bến Tre), một phần hợp táng với mộ chồng là ông Nguyễn Ngọc Bích, tại Thánh thất đạo Cao Đài, Phường 6, TP. Bến Tre.

Ni Trần (Tổng hợp)