Bày mâm ngũ quả là việc không thể thiếu được với mỗi gia đình vào dịp Tết. Dù gia đình giàu có hay khó khăn, dù thành thị hay nông thôn thì đều cố gắng lo tươm tất 3 ngày Tết trong đó có mâm ngũ quả. Ngũ tượng trưng cho ngũ phúc lâm môn gồm phú, quý, thọ, khang, ninh.

Với mâm ngũ quả của miền Bắc thường có chuối xanh, phật thủ, bưởi, lê, cam quýt, lựu, đào, thanh long, dưa hấu, đu đủ, sung, quả trứng gà, xoài...

Người miền Bắc thường không đặt nặng quan niệm về các loại quả, chỉ chú ý đến chọn quả nào có màu sắc, hình thức đẹp để có mâm ngũ quả cân đối. Tuy nhiên, 5 loại quả thường được sắp xếp theo ngũ hành đó là kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Có thể chọn như chuối tượng trưng cho hành mộc, ớt tượng trưng cho hành hỏa, bưởi hay cam quýt tượng trưng cho hành thổ, đào tượng trưng cho hành kim. Cũng có thể phân biệt dựa trên màu sắc với hỏa màu đỏ, thổ màu vàng, mộc màu xanh, thủy màu đen, kim màu trắng.

Còn với người miền Nam, khi chọn mâm ngũ quả rất chú trọng theo truyền thống "cầu sung vừa đủ xài", có nghĩa có 5 loại quả được đưa lên mâm gồm: mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài, có thể dùng thêm 3 quả dứa làm chân đế hoặc thêm dưa hấu để cầu mong tài lộc, may mắn. Người miền Nam kiêng đưa quả chuối lên mâm ngũ quả vì chuối phát âm như "chúi" có thể đưa may mắn gia đình đi xuống...

Khi chọn mua các loại quả bày lên mâm ngũ quả phải chọn quả còn xanh, hoặc vừa chín ương. Nếu chọn quả chín đỏ, mọng, vàng...sẽ đẹp lúc đó nhưng nếu để thêm 1 tuần có thể bị chín quá dẫn đến hỏng. 

Theo quan niệm, mâm ngũ quả thường là số lẻ 5 quả hoặc 7 quả, không có thêm hoa hay thực phẩm gì trên đó. Số lượng trên mâm ngũ quả dựa theo loại như chuối, cam, táo chứ không tính số quả của từng loại. Trước khi đưa mâm ngũ quả lên ban thờ cần phải đảm bảo các loại quả được rửa sạch sẽ, xếp gọn gàng, chắc chắn.

Cách chọn từng loại quả

Chuối: Chọn nải chuối không có quả dính nhau, các quả chuối phân bố để ở bên phải, bên trái, ở giữa, chiều dài các quả tương đương nhau. Nhìn tổng thể nải chuối như hình bàn tay hứng lấy may mắn, tài lộc cho gia đình.

Bưởi: Khi chọn bưởi để bày lên mâm ngũ quả phải chọn quả bưởi nguyên cuống, kèm lá là tốt nhất. Cầm lên thấy nặng tay, lớp da ngoài láng bóng, các gai nở, toàn quả có hình tròn cân xứng là bưởi ngon. Còn nếu bưởi có các nốt gai lớn đó là bưởi già, bưởi xách lên nhẹ tay là bưởi không ngon, khô bên trong.

Cam: Cũng như mua buổi, cầm lên thấy nặng tay, lớp vỏ ngoài láng bóng, còn nguyên cuống tươi kèm lá là cam ngon. Đừng mua quả cầm trên tay nhẹ, đó là quả xốp, khô, hoặc ít nước. Màu sắc cam ngon là màu mỡ gà, quả cam vàng tươi có thể chín do rám nắng hoặc ong chích, hoặc bị thối bên trong.

Táo: Nên chọn táo có cuống còn nguyên, chọn quả có vỏ láng, cân đối, cầm lên chắc tay. Không chọn quả có nốt do bị bấm tay hay sinh vật đốt.

Xoài: Chọn quả có màu vàng dịu, không chọn quả có màu vàng đậm, thuôn từ trên đỉnh xuống đáy. Quan sát phần vỏ không có đốm đen, phần thối, vỏ căng bóng.

Lê: Chọn quả có vỏ căng bóng, thân hình cân đối, còn nguyên cuống tươi, các đốm lấm chấm phân bố đều, không có các nốt do bị côn trùng cắn hay chọc.

Dưa hấu: Chọn dưa cầm nặng tay, các đường sọc đen phân bố đều trên bề mặt, vỏ láng bóng, nhấn vỏ cứng, không bị mềm nhũn. Thân hình quả dưa cân đối, không méo mó là dưa ngon.

Phật thủ: Chọn quả có các ngón tay dài, đều, màu vàng tươi, không chọn quả có đốm mềm. Cần cầm quả phật thủ thấy chắc, nặng tay và rắn chắc.

Hồng: Chọn quả còn nguyên núm, không chọn quả có đốm trắng ở núm. Chọn quả có vỏ tươi, sáng láng không bị ung, thối, ít đốm đen.

Dừa: Chọn quả cầm nặng tay, vỏ trắng đều xen màu hơi vàng nhạt, không chọn quả có màu trắng tinh vì dễ bị tẩy.

Đu đủ: Chọn quả hơi chín, nặng tay, nguyên cuống, lớp vỏ láng, sáng. Không chọn quả có đốm đen, dấu hiệu thối hay có mốc trắng.

Minh Thủy
(Theo Congluan)

Xem thêm: Cách muối dưa hành siêu ngon dịp Tết