Tam thất là một vị thuốc khá quen thuộc, chúng còn được gọi là sâm tam thất, kim bất hoán vì thuộc họ Nhân sâm. Chúng là loại cây thảo sống nhiều năm ở các vùng núi sâu và thường ra hoa vào tháng 5 - 7. Nụ hoa tam thất cũng có công dụng chữa bệnh không kém gì bộ phận củ nên rất được nhiều người săn tìm, đặc biệt là vào thời gian này, khi hoa tam thất tươi được thu hái và bán ra thị trường.

Chị Nông Thị Tuyết - chủ một trang trại trồng tam thất tại Cao Bằng chia sẻ: "Tam thất được trồng nhiều ở các tỉnh phía bắc Việt Nam, đặc biệt là Hà Giang, Lào Cai, Cao Bằng. Những vườn tam thất được người dân trồng thường ở vùng núi cao lạnh, độ cao khoảng 1200 - 1500m thì cây tam thất mới lên tốt được. Trước đây, cây tam thất thường mọc hoang nhưng giờ đã được mang về nuôi trồng khá nhiều, vậy nên mới có thể thu hái hoa số lượng lớn để bán ra thị trường".

Chị Tuyết cho hay, những cây tam thất được trồng thường lấy hạt giống từ những cây đã mọc ít nhất 3 - 4 năm để có chất lượng tốt. Cây ra hoa vào tháng 7 thì quả sẽ chín vào tháng 8 - 10. Lúc này người dân sẽ thu hái quả và gieo hạt vào tháng 10, tháng 11.

"Mỗi một lứa hạt cho ra khoảng 2 - 3 cây con nhưng phải chờ tận 1 năm sau, vào tháng 2 đầu năm mới bứng được cây con đi trồng chính thức. Rồi nếu muốn thu hoạch được hoa thì cũng phải đợi thêm nửa năm đến gần 2 năm nữa mới được. Công đoạn thu hái cũng phức tạp để giữ cho cây phát triển tốt".

Hiện trên thị trường đang bán nụ hoa tam thất tươi - khô và dạng bột. Nhưng loại tươi được nhiều người ưa chuộng hơn cả: "Hoa tam thất có màu lục nhạt với 5 lá đài, khi nở có 5 cánh hoa, 5 nhị và bầu dưới ô hoa. Nụ hoa tươi hiện đang được bán với giá 1 triệu/kg, còn loại đã sấy khô thì giá thành khoảng 1.200.000 đồng/kg.

Vì nụ tươi tốt hơn hoa khô, nhưng lại không giữ được lâu nên khi đến mùa là nhiều người đặt mua lắm. Muốn ăn được hoa tươi thì chỉ có thể vào thời gian này. Mùa hoa tươi chỉ kéo dài độ 2 tháng thôi, nếu để muộn hơn sẽ chẳng còn hoa nữa".

Chị Tuyết cũng hồ hởi cho hay, tháng 7 chị nhận cả chục đơn hàng đặt mỗi ngày. Số lượng đặt nụ hoa nhiều vô kể, thu lãi cả trăm triệu đồng.

Theo đông y, hoa tam thất chứa các chất như nhân sâm, vị ngọt, tính mát, có tác dụng giải nhiệt rất tốt, giúp hạ huyết áp và an thần, trấn tĩnh, thường được dùng để chữa các chứng bệnh như cao huyết áp, hoa mắt, chóng mặt trong hội chứng rối loạn tiền đình, thiểu năng tuần hoàn não... Loài hoa này còn là phương thuốc tốt cho hệ thần kinh, điều hòa giấc ngủ, giúp ngủ ngon và sâu giấc hơn.

"Hoa tam thất tươi có thể dùng như món rau ăn hàng ngày, còn hoa khô có thể sử dụng như trà hoa để uống giúp chữa bệnh và hỗ trợ sức khỏe. Mỗi ngày dùng khoảng 1 - 3 gram, hãm nước đun sôi là được. Khi các chị em chọn hoa về dùng thì cũng nên chọn hoa chưa nở to, không nên dùng loại đã nghiền thành bột" - Chị Tuyết chia sẻ thêm.

Chị Thảo Ngân (Hai Bà Trưng, Hà Nội) mua 2kg nụ hoa tam thất tươi về biếu bố mẹ ở quê với giá gần 1 triệu đồng: "Cả bố và mẹ tôi đều bị thiểu năng tuần hoàn não, ở quê lại có cô em dâu mới sinh. Nghe nói hoa tam thất rất tốt cho người già, giúp máu lưu thông tốt, lại giúp mẹ mới sinh được sữa nên tôi mua về cho các cụ và em dâu dùng dần. Các cụ dùng đã được gần 1 tuần nay rồi, mỗi ngày lấy một vài lạng xào với tỏi để ăn hoặc nấu canh thịt, ai cũng khen ngon".

Anh Đình Vân (Thanh Xuân, Hà Nội) nhờ người quen đặt mua hơn 1kg nụ hoa tam thất tươi về dùng. Anh cho hay: "Đã nghe nụ hoa tam thất ăn ngon, dùng là trà uống thì bổ nên tôi nhờ người tìm mua giúp ở tận huyện Si Ma Cai ở Sa Pa.

Giá khoảng 900.000 đồng/kg nụ bao tử, những ngày này, nhà tôi luôn có một đĩa nụ tam thất xào, ăn giòn giòn, ngon lắm. Số hoa tươi còn lại tôi cho vào túi hút chân không rồi cất vào tủ lạnh dùng dần".

Cẩn trọng mua phải nụ hoa tam thất Trung Quốc kém chất lượng

Chị Lưu Thị Quỳnh - một người chuyên bán các dược liệu, trong đó có nụ hoa tam thất chia sẻ: "Mùa này là mùa tam thất trổ hoa nên nhiều người tìm mua là đúng rồi. Bản thân tôi cũng thường khuyên khách nên mua hoa tươi về dùng cho đảm bảo, tự mình phơi khô rồi dùng cũng được. Mua hàng khô ở ngoài đôi khi không đảm bảo chất lượng, mua phải hàng cũ, mốc hay có trộn hóa chất bảo quản thì phí phạm".

Chị Quỳnh cho hay, tam thất không chỉ mọc nhiều ở các tỉnh phía Bắc mà còn mọc nhiều ở các tỉnh nam Trung Quốc nữa. Hiện không có cách nào để phân biệt được nụ hoa tam thất tươi mọc ở hai vùng này, vậy nên các chị em nếu tìm mua nụ hoa tam thất cần tìm nơi uy tín và có thương hiệu.

"Hoa tam thất tươi hiếm có vì từ lúc thu hái đến lúc vận chuyển đi cho khách rất dễ héo, hỏng. Nếu để ở ngoài môi trường bình thường chỉ để được khoảng 5 ngày. Nếu muốn để lâu phải cho vào tủ lạnh cấp đông. Vì thế, nhiều người chuộng nụ hoa khô hơn, để được lâu hơn hẳn.

Hoa phơi khô trong nước mình thường được phơi trực tiếp nên vẫn giữ được màu xanh và nguyên chân nụ. Còn nụ hoa tam thất ở Trung Quốc thường được nấu lên rồi phơi nên không giữ được màu xanh như bình thường nữa" - chị Quỳnh cho hay.

Lương Chi