Một phần thiết yếu của ẩm thực Nhật Bản là nghệ thuật sắp xếp bàn ăn. Người Nhật ăn bằng “mắt”, bởi đối với họ cách trưng bày các đĩa thức ăn rất quan trọng. Hầu như không có nơi nào trên thế giới này mà nhãn quang lại tham gia vào bữa ăn với mức độ giống như ở Nhật Bản. Có lẽ điều này xuất phát từ quá khứ, khi mà thẩm mỹ và sự tinh tế của món ăn có thể thay thế một danh sách tương đối các nguyên liệu.

Thêm một nét độc đáo trong ẩm thực Nhật Bản nữa, hơn cả vẻ đẹp và sự hòa hợp của các loại hình, màu sắc món ăn còn thể hiện từng mùa trong năm, và mỗi một mùa lại ban tặng một sự thanh nhã rất riêng của mình. Sự tương thích với từng mùa cùng với sự tươi ngon của nguyên liệu được đánh giá cao hơn cả quá trình chuẩn bị. Không cần phải băn khoăn, vào mùa hè Ấn Độ, bạn có thể được phục vụ món xúp có cà rốt ở hình dạng lá phong, và những món ăn mùa xuân thì có thể nhắc nhớ bạn về hương hoa anh đào đang phảng phất ngoài cứa sổ.

Người ta cũng dành rất nhiều sự chú ý cho chất lượng của món ăn được phục vụ. Không giống như ẩm thực Nga với khẩu phần lớn, tất cả các món ăn của Nhật Bản có số lượng không lớn để người ăn không bị quá no. Người Nhật thích những bữa ăn bao gồm nhiều món nhỏ mang những hương vị khác nhau. Bữa ăn Nhật cổ điển thường có 15-20 món nhỏ được phục vụ lần lượt.

Một trong những cái tên cổ đại của Nhật Bản là “vùng đất quê hương của lúa gạo”. Không thể nghi ngờ điều này khi mà Nhật Bản là nơi sản sinh ra nền văn hóa thâm canh từ 250 năm về trước. Thời điểm này được coi là đánh dấu cho sự khai sinh của loại nguyên liệu chính trong ẩm thực xứ Phù Tang, và đến tận bây giờ vẫn chính là gạo (gohan). Người Nhật ăn cơm 2-3 lần một ngày. Họ tin rằng cơm gạo có thể bảo vệ sức khỏe. Thực vậy, thống kê cho thấy số người Nhật Bản mắc bệnh tim mạch ít hơn người châu Âu.

Thật sai lầm khi có ý kiến cho rằng người Nhật là những người ăn chay khó tính. Những món ăn chế biến từ thịt bò và thịt lợn xuất hiện trên bàn ăn của người Nhật dưới sự ảnh hưởng của ẩm thực Trung Hoa. Tuy nhiên, nói một cách công bằng, chúng cũng không phổ biến lắm. Nếu những tài liệu còn sót lại đến ngày nay nói đúng sự thật, thì ngửi mùi thịt bò và thịt lợn thậm chí còn có thể làm người Nhật bất tỉnh. Trường hợp với những sản phẩm từ sữa đặc biệt là pho mát chỉ khá hơn một chút. Số lượng món ăn có thịt bò và thịt lợn gia tăng chỉ trong thế kỷ 19 khi mà ngày càng nhiều người châu Âu bắt đầu đến Nhật. Tuy nhiên, những món ăn này được dùng nhiều như những món cao lương mỹ vị hơn là trong bữa ăn hàng ngày.

Không chỉ có hải sản, rau cũng là một món ăn “thống lĩnh” trên bàn ăn. Thông thường, người ta hầm rau với nước xuýt, áp chảo hoặc đơn giản là luộc hay hấp, ăn kèm xì dầu và mayone.

Trà xanh nóng hoặc loại trà Nhật khác sẽ được dùng trong suốt bữu ăn. Trà lúa mạch lạnh (mugicha) thường được dùng trong mùa ấm. Người ta cũng dùng chất có cồn như rượu sake và bia trong bữa tối.

Có khá nhiều món tráng miệng từ bánh gạo ngọt (mochi), bánh kem, đậu ngọt, thạch và những món đông lạnh. Ngoài ra còn có trái cây và bánh quy. Một bữa sáng theo phong cách Nhật Bản truyền thống bao gồm cơm, súp đậu hũ miso và rất nhiều món ăn kèm, thông thường là cá nướng, trứng ốp lết, dưa chua, rong biển khô...