Tà Xùa (Bắc Yên - Sơn La) nằm ở độ trên 1.500m so với mực nước biển. Cũng như bao xã miền núi khác ở vùng Tây Bắc này, đây là nơi sinh sống của phần lớn đồng bào người H'mông (người Mông, người Mèo). Đây là một trong những dân tộc có nhiều nét rất đặc biệt về tập tục sinh hoạt, tín ngưỡng cũng như văn hóa.

Người H'mông sống quây quần thành từng bản nhỏ bên những sườn núi cao.

Người Mông có hai hình thức canh tác là làm nương rẫy và trồng lúa nước. Ở nhiều vùng, bà con phạt núi làm thành những bậc thang nhằm giữ nước bên trong để trồng lúa nước. Mảnh đất được chọn để làm ruộng nước hay ruộng bậc thang thường là những mảnh nằm dưới chân đồi, giữa hai sườn đồi. Vùng đất này phải có độ dốc không cao lắm, đặc biệt phải có nguồn nước tự nhiên do suối và mạch nước mang lại.

Việc khai khẩn ruộng bậc thang được tiến hành vào mùa xuân, thường thì vào khoảng tháng 1 đến tháng 3 để đến tháng 4 – 5 là có thể kịp lấy nước phục vụ canh tác. Chính vì thế, tháng 5-6 là thời điểm đẹp nhất cho cánh săn ảnh để có thể chụp được những thửa ruộng trong "mùa nước đổ" ở Tà Xùa.

Chỉ với bàn tay thô ráp, dụng cụ thô sơ mà bao thế hệ người Mông đã làm ra những công trình ruộng bậc thang tuyệt vời đến thế. 

Cánh xê dịch đến Tà Xùa gần như bỏ quên những thửa ruộng bậc thang mềm mại ấy ở đây, họ mải mê với mây luồn, với sống khủng long... cho dù những nét vẽ đẹp như tranh ấy đang nằm ngay trước mắt. Trời phú cho Tà Xùa có địa hình, địa thế cũng như vị trí địa lý khiến xã vùng cao này được mô tả như một thiên đường chốn nhân gian, mây phủ quanh năm. Nhưng không chỉ thế, ông Tạo còn đưa người Mông về sống ở đây, để những "nghệ nhân" này tạc lên núi đồi Tà Xùa những đường nét có một không hai. 

Những cơn mưa mùa hè mang nước về cho ruộng, làm mềm đất, làm mềm cả những bước chân của lữ khách đường xa. Sau cơn mưa, chưa cần đợi nắng lên, hãy tìm ngay đến thửa ruộng gần nhất mà bạn biết. Hơi nước bốc lên mang theo những làn sương trắng muốt. Gió đưa sương men theo khắp các sườn đồi, len lỏi vào từng gốc cây hốc đá, rồi bất chợt ùa lên, trùm lên những thửa ruộng kia tựa như người ta phủ tấm chăn bông vậy.

Thoáng thêm một chút gió, những mảnh ruộng dần hiện ra rõ nét hơn. Nó giống như việc bạn đang lau một ô cửa kính bị hấp hơi nước vậy, ẩn sau lớp sương là những điều mới lạ và vô cùng thú vị. Chậm rãi nhưng biến đổi không ngừng. Nếu có thể, hãy pha cho mình một ly cà phê ngay lúc này, và chỉ quan sát thôi. Đôi mắt sẽ giúp bạn ghi lại tất cả những cảm xúc đang diễn ra trong lòng, chẳng có thứ máy móc nào làm được điều này.

Đừng vội nản chí, u sầu khi Tà Xùa đón bạn bằng những cơn mưa mù mà bỏ về sớm. Hãy kiên nhẫn, bạn sẽ không phải thất vọng đâu. Khi ruộng bắt đầu được tích nước, chỉ cần một chút ánh nắng mặt trời rọi xuống, bạn sẽ thấy cả thửa ruộng lấp lánh như một tấm gương lớn phản chiếu lên bầu trời. Trông thật chẳng khác gì những nấc thang đưa ta đến thiên đường cả.

Với cuộc sống hồn nhiên và bình dị, người Mông không bao giờ nghĩ mình lại chính là kỹ sư đồng ruộng độc đáo kiêm cả họa sĩ tạo hình cảnh quan. Đến Tà Xùa, hãy nhớ tới những thửa ruộng bậc thang đang ẩn mình đâu đó giữa bềnh bồng mây khói ấy, để một lần được tận mắt thấy những bức tranh khổng lồ, sống động và cũng vô cùng nên thơ này...

 Thành Đại