Sứa đỏ đã từng là một đặc sản nức tiếng của đất Hà Thành, nhưng do kén người ăn, nên chẳng mấy ai biết tới chúng. Song, để mang được sứa đỏ về đất Thủ đô, người bán cũng phải rất cầu kỳ, chọn lựa cả ngàn tấn sứa đỏ ở vùng biển Hải Phòng về bán.

Gánh sứa rong 70 tuổi đời giữa Hà thành

Ở Hà Nội, có hai món đặc sản làm từ sứa. Một là nộm sứa trắng, hai là sứa đỏ chấm mắm tôm. Sứa trắng phổ biến hơn, thường xuất hiện từ vùng biển Thanh Hóa vào phía Nam và hầu như có quanh năm. Món nộm sứa cũng từ đó mà hình thành nên với nhân chủ đạo là sứa trắng quện với lạc nhân, đu đủ bào, kinh giới, rau húng,...

Còn sứa đỏ, hầu như chỉ được đánh bắt ở vùng biển Hải Phòng, Nam Định, nơi có rừng ngập mặn sú đước. Khi xưa, sứa đỏ là món ăn đặc trưng của vùng biển Hải Phòng. Sau đó được truyền lên Hà Nội và chẳng ai lý giải được món ăn độc đáo này trở thành đặc sản đất kinh kỳ từ bao giờ.

Một trong những gánh sứa đỏ rong có tuổi “thọ” lâu nhất đất Hà Thành, không thể không kể tới gánh hàng rong của cụ bà Nguyễn Thị Gái, năm nay đã hơn 90 tuổi. Bà Gái vốn là con gái Hà Nội, nhà nằm sát vách Ô Quan Chưởng. Năm 17 tuổi, bà Gái biết đến món sứa đỏ chấm mắm tôm nhờ những “tiền bối” đi trước.

“Trước kia, trong xóm này có 5 - 6 người đi bán rong. Cứ gánh hàng rong như thế mà đi khắp nẻo của Hà Nội, hết phố cổ rồi đi sang các vùng ven như Khâm Thiên, Nghi Tàm,... Nhưng nay ai cũng mất rồi, còn đúng 1 mình tôi bán”, bà Gái nói.

Đến năm nay, do sức khỏe bà Gái “truyền nghề” cho hai cô con gái để nghỉ ngơi. Cô Nguyễn Thị Lập và cô Nguyễn Thị Minh – con gái của cụ Gái cho biết: “Sứa nhà cô vẫn lấy từ nguồn hàng bao nhiêu năm nay, đậu, dừa, rau thơm mua ở chợ. Cái ngon của món này là nằm ở mắm tôm”.

Sứa đỏ vốn không có vị, cắn một miếng giòn tan, chính vì thế, những nguyên liệu ăn kèm mới mang lại cái tinh túy của món ăn. Đầu tiên là đậu phụ vàng nướng với nghệ, sau là cùi dừa, rau thơm, húng, tía tô,... Quan trọng nhất là mắm tôm nguyên chất, vắt một chút chanh đánh sủi bọt, thả vào vài miếng ớt đỏ mới đủ vị.

“Sở dĩ sứa có màu đỏ au đặc trưng như vậy, bởi ngay từ lúc mới bắt về sẽ được làm sạch rồi ngâm trong nước lá lăng, vỏ sú vẹt, củ nâu, nước lá ổi, chứ hoàn toàn không phải ngâm với hóa chất gì. Người ta đựng sứa đỏ trong những cái sọt tre rồi vận chuyển lên. Mỗi ngày phải bán đến cả hai chậu, bán tới đâu thì bỏ sứa ra ngâm với nước muối chứ nhà chị cũng chẳng chế biến gì thêm”, cô Lập nói.

Cô Lập tự tin, kể cả đi khắp Hà Nội cũng chẳng kiếm được hàng sứa đỏ nào đậm chất Hà Thành như quán rong nhà mình: “Đáng lẽ, ăn đúng vị sứa đỏ của người Hải Phòng là phải giấm bỗng pha trưng với cà chua, mẻ. Nhưng cách ăn của người Hà Nội lại thiên về mắm tôm, nên các hàng sứa đỏ đều sử dụng mắm tôm làm chủ đạo”.

Thu nhập cả trăm triệu/tháng nhờ bán sứa đỏ

Quán sứa rong của bà Gái mở bán từ khoảng 10h sáng đến 6h tối nằm trên một gốc xà cừ trăm tuổi trên phố Hàng Chiếu (Hoàn Kiếm, Hà Nội). Quán đông nhất là tầm từ 10h đến khoảng 11,12h trưa, người người nườm nượp ra vào, đôi khi khách hàng phải chờ đợi khá lâu để có chỗ ngồi.

Những ngày nắng ấm, ngoài hai cô con gái thì bà Gái vẫn tranh thủ ra bán hàng trà nước ngay phía bên kia gốc xà cừ. Bà nói, ngồi nhiều cũng thành chán, chân tay quen làm việc rồi nên tranh thủ ra bán vài cốc trà đá để giải khuây.

Mỗi ngày, quán rong của bà Gái có thể bán tới vài chục cân sứa đỏ. Cô Lập thừa nhập, chưa tính lời lãi, mỗi ngày gánh rong của cụ bà cho thu nhập 3 - 5 triệu đồng, đó là chưa kể nhiều khách hàng ở xa mua số lượng lớn mang về.

“Cô bán mỗi kg sứa giá 200.000 đồng, một đĩa sứa đỏ ăn tại chỗ gồm sứa, mắm tôm, đậu, rau thơm…. có giá từ 25.000 - 30.000 đồng. Mỗi ngày cô chỉ bán tới 6h tối, sau 6h khách muốn ăn thì vào nhà gọi cửa, cô vẫn bán như thường”, cô Lập cho biết.

Phóng viên nhẩm tính, trong một tháng, gánh hàng rong của bà Gái có tổng thu nhập cả trăm triệu đồng.

Nhiều vị khách nước ngoài quen gánh sứa đỏ của bà Gái, hằng năm đều nhờ cụ để dành cho cả yến ăn dần.

“Hôm rồi có ông mua gần 10 kg sứa mang sang nước ngoài ăn đấy. Trước đây, có một bà từ Mỹ, năm nào cũng về nước chỉ ăn sứa nhà cô, nhưng lâu không thấy bà qua nữa, chắc mất rồi. Các tỉnh xa như miên nam thì nhiều, nước ngoài cũng có vài vị khách quen”, cô Lập tự hào, nhìn gánh sứa đỏ au của mình.

Cô Lập nhấn mạnh, sứa đỏ để trong tủ lạnh khoảng 1 tuần ăn cũng không mất vị, tuy nhiên, mắm tôm phải để bên ngoài, thoáng mát, nên ăn ngay không sẽ bị biến mùi.

Với gốc xà cừ đã gắn bó với gia đình cụ gần 70 năm nay, và cụ cũng đã đi qua gần 1 thế kỷ, gánh sứa rong của cụ Gái vẫn đơn giản như năm xưa, với một gánh quang gánh, một chiếc khăn mặt vắt ngang gánh, một bên bên là chậu sứa đỏ au, bên là la liệt gia vị nêm nếm cho món ăn thực chuẩn vị… khách hàng từ mọi thế hệ, vẫn ngồi khép nép thưởng thức món ăn đặc sản của người Hà Thành.

Tiểu Lâm