Năm Dậu - năm con gà liệu cúng gà vào đêm giao thừa như phong tục các năm liệu có cấm kị? Đó là câu hỏi thắc mắc của nhiều người.

1. Ý nghĩa của việc cúng gà

Việc chọn gà cúng có liên quan tới truyền thuyết từ xa xưa. Khi mặt đất còn tối tăm lạnh lẽ do mới được Ngọc Hoàng sáng tạo ra, 10 mặt trời được lệnh chiếu sáng ngày đêm để sấy khô mặt đất. Tuy nhiên sau đó vì Ngọc Hoàng quên thu các mặt trời lại khiến cho mặt đất và con người trở nên khốn đốn vì nắng hạn.

Có một dũng sĩ đã dùng cung tên bắt rụng 9 mặt trời, và 1 mặt trời còn lại sợ quá nên trốn biệt đi rất cao và xa, không chiếu sáng nữa. Con người và loài vật trên mặt đất tối tăm bèn rủ nhau đi gọi mặt trời nhưng cuối cùng chỉ mỗi con gà trống gáy vang khiến mặt trời tò mò hạ xuống, quên đi sợ hãi và chiếu sáng trở lại.

Đêm Giao thừa được coi là đêm tối nhất bởi đó là lúc mặt trời ẩn nấp sâu nhất. Do đó dân gian bảo nhau cúng gà trống với mục đích gà sẽ đánh thức mặt trời, chiếu sáng trở lại cho thế gian, đem lại mùa màng tươi tốt, cuộc sống no đủ cho mọi nhà.

Đó chính là câu chuyện mang ý nghĩa văn hóa lâu đời về việc lựa chọn con gà làm đồ lễ cúng. Có thể nói con gà là biểu tượng của nền văn hoá đi liền với tín ngưỡng tôn sùng mặt trời của nền nông nghiệp lúa nước.

2. Năm Dậu cúng gà được không?

Ngày nay, nền kinh tế đã thay đổi, nhiều tư duy quan niệm về văn hóa lối sống cũng có nhiều khác biệt so với xưa. Và mặc dù nhiều nơi có thể đã thay gà bằng chân giò hay khổ thịt lợn vuông vức hay những đồ lễ khác nhưng thói quen chọn gà làm đồ lễ cúng vẫn rất phổ biến trong dân gian.

Tuy nhiên không nhiều người hiểu rõ về ý nghĩa văn hóa của việc chọn gà làm đồ cúng, nhất là đêm Giao thừa. Chính vì thế mới nảy sinh câu hỏi rằng năm Dậu cúng gà có được không. Suy diễn hơn, có người còn cho rằng năm Tỵ, năm con rắn thì không cúng gà vì rắn vồ gà…

Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian thì đó là những suy diễn tư biện so với nghi lễ xưa. Cúng gà là một nét đẹp văn hóa và không có chuyện kiêng năm gà thì không cúng gà. Ngoài ra những thứ cúng thay thế gà như thịt lợn, chân giò thì chỉ đơn thuần là đồ lễ cúng chứ không mang ý nghĩa văn hóa. Do đó bạn hoàn toàn có thể yên tâm năm Dậu cúng gà mà không phải “kiêng kỵ” điều gì.

3. Tiêu chuẩn chọn gà cúng Giao thừa

Đêm giao thừa (trừ tịch) là đêm trời đất tối tăm nhất, người ta bảo đó là lúc mặt trời ẩn mình sâu nhất. Nhà nhà bảo nhau cúng một con gà trống với hi vọng, chú gà sẽ đánh thức mặt trời, chiếu sáng cho đủ đầy ánh nắng cả năm, mang lại “mưa thuận gió hoà” của cư dân nông nghiệp.

Sở dĩ chọn gà trống chứ không phải gà mái để làm đồ lễ cúng vì gà trống được xem là hội tụ đủ 5 đức tính mà một người đàn ông cần có. Đó là văn, võ, dũng, nhân, tín. Việc cúng gà trống cũng là cầu mong con cháu được hưởng những đức tính ấy.

- Văn ở đây hiểu là: gà trống có mào trên đỉnh đầu cùng hai cái mào ở dưới, giống như chiếc mũ cánh chuồn của ngài tiến sĩ xưa, biểu tượng cho văn.

- Võ: gà có cựa như thứ vũ khí, biểu tượng cho võ.

- Dũng: gà trống luôn sẵn sàng đánh nhau để bảo vệ đàn của mình, biểu tượng cho dũng.

- Nhân: gà trống đầu đàn khi được cho ăn thì luôn gọi cả đàn đến chứ không ăn một mình, biểu tượng cho nhân.

- Tín: gà trống luôn cất tiếng gáy đúng canh giờ, biểu tượng cho tín.
Gà trống được xem là hội tụ đủ 5 đức tính mà một người đàn ông cần có. Đó là văn, võ, dũng, nhân, tín.

4. Cách đặt gà cúng trong đêm Giao thừa tránh khỏi cấm kị không phải ai cũng biết

Đặt gà cúng Giao thừa như thế nào?

Khi chuẩn bị mâm cỗ giao thừa, bạn phải đặt gà cúng lên đĩa to, tháo dây buộc (nếu có), bầy ngay ngắn trên đĩa, tiết lòng đặt dưới bụng gà, mỏ ngậm bông hoa hồng đỏ. Điều quan trọng nhất là phải đặt đầu gà quay ra đường để đón quan Hành khiển cai quan năm mới đi qua, cách đặt gà cúng như vậy còn có ý nghĩa gọi mặt trời chiếu vào nhà mình.

Cách đặt gà cúng trên ban thờ

Một số chuyên gia nghiên cứu cho rằng khi đặt gà cúng trên ban thờ nên quay đầu gà hướng về bát hương với tư thế được gọi là “con gà biết kêu, biết gáy, đang chầu” tức là há miệng, chân quỳ và cánh duỗi ra tự nhiên. Nếu làm theo cách nhiều gia đình làm có nghĩa có đầu gà hướng ra ngoài thì đó là gà không chịu chầu. Thực tế là gà quay đầu ra ngoài sẽ đẹp hơn khi quay đầu về bát hương và phao câu chổng ra ngoài nhưng cách đặt gà cúng như vậy chỉ đẹp mắt về hình thức chứ không đẹp về ý nghĩa tâm linh và sự thành kính.

Tóm lại, với mong ước về sự may mắn, an lành, tốt đẹp, việc chọn gà cúng đêm Giao thừa phải là gà trống hoa, gà chưa đạp mái và mới le te gáy. Điều này hàm ý về lễ vật tinh khiết để lời thỉnh cầu được linh nghiệm. Với những điều trình bày ở trên, năm Dậu cúng gà hoàn toàn là điều nên làm, vừa hợp với truyền thống văn hóa phong tục lâu đời của cha ông vừa thể hiện tấm lòng thành và mong ước tốt đẹp của gia đình bạn trong năm mới.

Theo PNN